Արիստոփանես կամ Արիստոֆանը (հին հունարեն՝ Ἀριστοφάνης) հայտնի է որպես ժանրի սկզբնավորող, «կատակերգության հայր», դասական շրջանի (մ.թ.ա. 9-4-րդ դդ.) հին հունական գեղարվեստական գրականության վերջին մեծ ներկայացուցիչ։
Ամերիկացի հանրաճանաչ գրող, նովելիստ Օ. Հենրիի «Ամերիկյան պատմություններ» ստեղծագործությունների ժողովածուն առաջին անգամ հնարավորություն է ստեղծում առավել ամբողջական պատկերացում կազմել հումորով, արկածախնդիր ռոմանտիզմով և հնարամիտ գրիչով օժտված արձակագրի գրական ժառանգության մասին։
«Ուվե անունով մարդը» վեպի առանցքում 59-ամյա Ուվեն է՝ միայնակ մարդ, որը մշտապես դժգոհ է բոլորից ու ամեն ինչից։ Նա անկեղծորեն հավատում է, որ իր շուրջ միայն ապիկարներ են։ Հարևանների համար նա բոլորին մշտապես նախատող, անտանելի ծերուկ է։ Կնոջ մահից հետո միայնակ մնացած Ուվեն պարբերաբար փորձում է ինքնասպան լինել։ Բայց դա չի հաջողվում, քանի որնրա նոր հարևաններն իր օգնության կարիքն ունեն։ Ընթերցողն աստիճանաբար բացահայտում է գլխավոր հերոսին ու հասկանում, որ ամեն ինչ միայն սև-սպիտակ չէ։ Դյուրաբորբոք Ուվեն իրականում մեծ սիրտ ունի, բայց մռայլ է, քանի որ ծանր փորձությունների միջով է անցել։
Данте Алигьери — великий итальянский поэт, мыслитель, автор знаменитой книги «Божественная комедия». В годы политического изгнания, на «половине жизненного пути», Данте создал бессмертную «Божественную комедию», величайший памятник поэтической культуры и настоящую энциклопедию средневекового мировоззрения. Автор поэмы представлен в ней как человек, удостоившийся Божьей милости совершить путешествие к Господу через три царства загробного мира — путешествие от мрачного неблагополучия греховности и сомнений к счастью истины и светлого идеала. Վերնագիրը եղել է «Կատակերգություն»։ Աստվածային մակդիրն ավելացրել են հետո։ Դրանով նկատի չեն ունեցել, որ պոեմի գործողությունը կատարվում է երկնային ոլորտում, այլ արտահայտել են գեղարվեստական վեհությունը՝ աստվածային գործ։ Ժամանակակից ըմբռնումներից ելնելով «Աստվածային կատակերգությունը» նման...
«Միջամառային գիշերվա երազ»-ը Ուիլյամ Շեքսպիրի կատակերգությունն է՝ հինգ գործողությամբ։ Համարվում է, որ «Միջամառային գիշերվա երազը» գրվել է 1594-1596 թվականների ընթացքում։ Չի բացառվում, որ Շեքսպիրը այս պիեսը ստեղծել է հատուկ որևէ արիստոկրատի համար կամ Եղիսաբեթ I-ի կողմից նշվող սուրբ Հովհաննես Մկրտիչի օրվա կապակցությամբ։ «Միջամառային գիշերվա երազ» պիեսում հատվում են երեք բովանդակային գծեր, որտեղ փոխկապակցված են Աթենքի դուքս Թեսևսի և ամազոնուհիների թագուհի Հիպոլիտաի ապագա հարսանիքը։ Երկու երիտասարդներ՝ Լիսանդրը և Դեմետրին, ձգտում են տիրանալ Աթենքի ամենագեղեցիկ աղջիկներից մեկի՝ Գերմայի ձեռքին։ Հերմիան սիրում է Լիսանդրին, բայց հայրը արգելում է ամուսնանալ նրա հետ, այդ ժամանակ սիրահարները որոշում են գիշերը փախչել Աթենքից, որպեսզի ամուսնանան այնտեղ, որտեղ...
Գուրգեն Մահարու Երկերի լիակատար ժողովածուի տասներորդ հատորում առաջին անգամ հնարավոր ամբողջությամբ ամփոփվում են նրա երգիծական և հումորիստական ստեղծագործությոնները: Գրական այդ ժանրին նա անդրադարձել է ստեղծագործական ողջ կյանքում: Առաջին անգամ է ամփոփվում նաև գրողի թատերգությունը: 20-ական թվականներից մոռացության մատնված ագիտօպերետների ու ընթերցողին ծանոթ «Մարդը՝ մարդուն…» պիեսի կողքին տեղ են գրավել նաև «Ճգնաժան» և «Երեք բաժակ սուրճ» անտիպ պիեսները: Հտորը նպաստում է գրողի ստեղծագործական ժառանգության առավել լրիվ և ամբողջկան պատկերացմանը:
Վերնագիրը եղել է «Կատակերգություն»։ Աստվածային մակդիրն ավելացրել են հետո։ Դրանով նկատի չեն ունեցել, որ պոեմի գործողությունը կատարվում է երկնային ոլորտում, այլ արտահայտել են գեղարվեստական վեհությունը՝ աստվածային գործ։ Ժամանակակից ըմբռնումներից ելնելով «Աստվածային կատակերգությունը» նման չէ ժամանակակից կատակերգության։ Այն անվանել են այլ ըմբռնումներից ելնելով։ 14 դարում իտալական ամբողջ գրականությունը բաժանված էր երկու հստակ մասերից։ Ողբերգությունը համարվում էր բարձր աստիճանի գրականություն, որն այն ժամանակ գրվում էր «գրական» իտալերենով, իսկ կատակերգությունը վերաբերում էր «ցածր»դասի գրականությանը, որը գրվում էր խոսակցական լեզվով, որպեսզի հասարակ ժողովրդի համար հասկանալի լիներ։ Վիքիպեդիա Գրքում ամբողջությամբ պահպանված են Դանտեի տաղաչափական բոլոր առանձնահատկությունները, չափը և հանգավորման սխեմաները` եռատողերի շղթայական հանգավորումը:
«Սիրո ապարդյուն ճիգեր» կատակերգության այս հրատարակությունը հիմնվել է Շեքսպիրի «Ընտիր երկեր»-ի եռահատորյակում (հ. 2, Երևան, 1953) ընդգրկված թարգմանության վրա: Կատարվել են թարգմանական և խմբագրական կարևոր շտկումներ: Առաջին անգամ է, որ կատակերգությունը լույս է տեսնում ուշագրավ տվյալներ և մեկնություններ բովանդակող մանրամասն ծանոթագրություններով:
Կատակերգություն, որն ունի հինգ գործողություն, անվանվել է տասներկուերորդ գիշերվա տոնի պատվին, որը տեղի է ունենում Սուրբ Ծննդյան ժամանակ: Առաջին բեմականացումը տեղի է ունեցել 1602 թվականի փետրվարի 2-ին Միդլ Թեմփլ իրավաբանական կազմակերպությունում, Լոնդոնում: Վիքիպեդիա «Տասներկուերորդ գիշեր կամ ինչ որ կամենաք» կատակերգության այս հրատարակությունը հիմնվել է Շեքսպիրի «Ընտիր երկեր»-ի եռահատորյակում (հ. 2, Երևան, 1953) տպագրված թարգմանության բարեփոխված տարբերակի վրա: Կատարվել են թարգմանական և խմբագրական կարևոր շտկումներ: Առաջին անգամ է, որ կատակերգությունը լույս է տեսնում հետաքրքիր տվյալներ և մեկնություններ պարունակող հանգամանալի ծանոթագրություններով:
Գրողի կենդանության օրոք չի տպագրվել և առաջին անգամ հրատարակվել է Շեքսպիրի հետմահու ֆոլիոյում։ Բեմում նրա բեմադրությունների մասին տեղեկություններ չեն պահպանվել, սակայն Ֆրենսիս Մերեսը հիշատակում է նրա մասին 1598 թվականի իր անգլիական գրականության մասին տեսությունում։ Հետազատողների կողմից պիսի ստեղծման ամսաթիվը որոշվում է տարբեր կերպ, 1591-1595 թվականների սահմաններում։ Ըստ Չեմբերսի կարծիքի, պիեսը ի հայտ է եկել 1594-1595 թվականների սկզբում։ Վիքիպեդիա «Լիակատար Շեքսպիր» մատենաշարի առաջին գիրքը՝ «Վերոնացի երկու ազնվական»-ի այս հրատարակությունը հիմնվել է Շեքսպիրի «Ընտիր երկեր»-ի եռահատորյակում տեղ գտած թարգմանության բարեփոխված տարբերակի վրա: Ճշտվել է անունների տառադարձումը, կատարվել են թարգմանական և խմբագրական կարևոր շտկումներ: Առաջին անգամ է, որ թարգմանությունը ներկայացվում է պատշաճ ծանոթագրություններով...
Ուիլյամ Շեքսպիրի վաղ ժամանակների կատակերգություններից մեկը։ Հեղինակի կյանքի օրոք այն չի հրատարակվել և առաջին անգամ հրատարակվել է հետմահու ֆոլիոյում։ Հայտնի է, որ կատակերգությունը բեմում գնում է արդեն մինչ 1594 թվականը։ Պիեսի տեքստը գրողի ստեղծագործությունների հետազոտողներին թույլ է տալիս ենթադրել, որ այն գրվել է մոտ 1591 թվականին։ Վիքիպեդիա «Սխալների կատակերգության» այս հրատարակությունը հիմնվել է Շեքսպիրի «Ընտիր երկեր»-ի եռահատորյակում տեղ գտած թարգմանության բարեփոխված տարբերակի վրա: Ճշտվել է անունների տառադարձումը, կատարվել են թարգմանական և խմբագրական շտկումներ: Առաջին անգամ է, որ կատակերգությունը ներկայացվում է պատշաճ ծանոթագրություններով հանդերձ:
«Միջամառային գիշերվա երազ» պիեսում հատվում են երեք բովանդակային գծեր, որտեղ փոխկապակցված են Աթենքի դուքս Թեսևսի և ամազոնուհիների թագուհի Հիպոլիտաի ապագա հարսանիքը: Համարվում է, որ «Միջամառային գիշերվա երազը» գրվել է 1594-1596 թվականների ընթացքում: Չի բացառվում, որ Շեքսպիրը այս պիեսը ստեղծել է հատուկ որևէ արիստոկրատի համար կամ Եղիսաբեթ I-ի կողմից նշվող սուրբ Հովհաննես Մկրտիչի օրվա կապակցությամբ: Վիքիպեդիա Երկար տարիներ անտիպ մնացած այս թարգմանությունը, որ կատարվել է 1973-74 թվականներին և վերջինն է Դաշտենցի շեքսպիրյան ձեռնարկումներից, լույս է տեսնում առաջին անգամ: Տեքստը հրատարակության պատրաստելիս էապես խմբագրվել է, կատարվել են թարգմանական շտկումներ: Առաջին անգամ է նաև, որ շեքսպիրյան նշանավոր կատակերգություններից մեկը հայերեն տպագրվում է ուշարժան...
Դոն Ժուան» վիպակում Պետեր Հանդքեն մեծ սրտակերի պատմության սեփական ու չափազանց յուրահատուկ տարբերակն է առաջարկում: Այստեղ Դոն Ժուանը ավելի շատ «թափառական հրեա» է, քան գայթակղությունների ու մենամարտերի վարպետ: Իր թափառումներում նա հանդիպում է ամենատարբեր կանանց, որոնց միավորում է մեկ հատկանիշ՝ բոլորն էլ ձգտում են գայթակղել Դոն Ժուանին: Վիպակը գրված է նուրբ ու բանաստեղծական ոճով՝ ներթափանցված նուրբ հումորով ու հեգնանքով:
Սրամիտ, հումորային և գրավիչ. երկրորդ հավաքածուն բացահայտում է Մոեմի ամբողջ տաղանդը: Այս պիեսները հանդիսանում են անգլիական սոցիալական հումորի և մելոդրամայի իրական գլուխգործոցներ:
Ինքնակատարելագործման այս ձեռնարկում հայտնի բլոգերը սովորեցնում է, որ երջանիկ լինելու համար պետք է ոչ թե անընդհատ ձևեր թափել, իբր ամեն ինչ լավ է, այլ պետք է կարողանալ նայել դժվարությունների աչքերին։ Մեզ տասնամյակներ շարունակ սովորեցրել են, որ երջանիկ և հարուստ լինելու համար պետք է ունենալ դրական մտածելակերպ։ Բայց այդ դարաշրջանն ավարտվել է։ «Թող գրողի ծոցը գնա դրականը,- ասում է Մարկ Մենսոնը: Կյանքը երբեմն դաժան է, և մենք պետք է համակերպվենք այդ մտքի հետ»։ Հեղինակը գիտական հետազոտություններով ու սև հումորի օգնությամբ բացատրում է, որ կյանքի որակը լավացնելու համար ոչ թե պետք է կիտրոնը լիմոնադ դարձնել, այլ պարզապես պետք է ուտել այն։ Մենսոնը...
«Դանդաղություն» վեպը վարակիչ մի ծիծաղի պատմություն է: Մինչ հեղինակի կինը նրան հիշեցնում է մոր երբեմնի հորդորը՝ վերջ տալ ամենի և ամենքի վրա ծիծաղելու վտանգավոր սովորությանը, Պատումը չի ընկրկում: Հյուսվելով XVIII դ. գրող Վիվան Դընոնի «Ոչ մի վաղվա օր» նորավեպի առանցքիշուրջ՝ վեպի ճյուղավորվող սյուժեն խայտաբղետ, զվարճալի իր ցատկերով ինքնատիպ մի խորհրդածություն է ժամանակակից աշխարհի շուրջ՝ իրեն բնորոշ մոռացության գլխապտույտ կրքով և ժամանակի՝ ավելի ու ավելի սրընթաց, մեքենայացվող ընկալումով: Վեպը քողազերծում է հասարակական պայքարի հարաշարժ թատերաբեմերը՝ իրենց մշակած կարծրատիպերով: Մինչ Արևմուտքն ու Արևելքն իրար են նայում փոխադարձ կարծրատիպերի թանձրշղարշի հետևից ու ոչինչ չեն տեսնում, սիրահարված Վենսանն ու Ժյուլին որոշում են սիրո տեսարան...
Երվանդ Օտյանի «Ընկեր Բ. Փանջունի» երգիծական վեպը լույս է տեսել «Իմ գրադարանը» մատենաշարով: Օտյանն ստեղծել է սոցիալական ու քաղաքական երգիծանքի փայլուն երկեր, մեծապես առաջ մղել քննադատական ռեալիզմի հայ վիպագրությունը և լիակատար իրավունք նվաճել Հ. Պարոնյանից հետո կոչվելու «ծիծաղի համար ծնված մեծագույն հայ երգիծաբանը»: Օտյանը երգիծանքի հզոր զենքով ծաղրել ու ձաղկել է ազգային այն գործիչներին, որոնք խոսքով ձևանում են «հեղափոխական», «հայրենասեր», «ազգային հերոս», մինչդեռ գործնականում ոտնահարում, արատավորում են ամեն մի սուրբ գաղափար։ «Իմ գրադարանը» մատենաշարի յուրաքանչյուր գրքում ներկայացված են հայ դասական գրողների լավագույն գործերը: Մատենաշարը հասցեագրված է դպրոցականներին, ուսանողներին, մեծահասակ ընթերցողներին և առհասարակ բոլոր նրանց, ովքեր սիրում են հայ գրականությունը:
Գաբրիել Սունդուկյանը հայ թատերագրության ռեալիստական ուղղության սկզբնավորողներից է: Գաբրիել Սունդուկյանի «Պեպոն» հայ ռեալիստական դրամատուրգիայի մնայուն էջերից է, հայկական թատրոնում ամենաշատ բեմադրվող գործերից: Թարգմանվել և բեմադրվել է ռուսերեն, վրացերեն, ադրբեջաներեն, ֆրանսերեն, փոխադրվել է արևմտահայերենի: «Խաթաբալա»կատակերգության մեջ ճշմարտացիորեն պատկերել է բուրժուական հասարակարգը, որտեղ ամեն ինչ ապրանք է, այդ թվում` մարդը, ցույց է տվել փողի թագավորությունը, համատարած կեղծիքն ու խաբեությունը: Գրել է թիֆլիսահայ բարբառով: Գաբրիել Սունդուկյանի այս ժողովածուն լույս է տեսել «Իմ գրադարանը» մատենաշարով: «Իմ գրադարանը» մատենաշարի յուրաքանչյուր գրքում ներկայացված են հայ դասական գրողների լավագույն գործերը: Մատենաշարը հասցեագրված է դպրոցականներին, ուսանողներին, մեծահասակ ընթերցողներին և առհասարակ բոլոր նրանց, ովքեր սիրում են հայ գրականությունը:
Իրեն բնորոշ ոճով՝ սրամտությամբ ու «սատանան գիտի՝ ո՛ր սև քարի տակից ծլած» հումորի շնորհիվ՝ Մարկ Մենսոնն օգնում է գտնել ճիշտ ուղին և դրդում ավելի անկեղծ լինել ինքներս մեզ հետ ու չկորցնել աշխարհի հետ կապը: Այս գիրքը նա գրել է 2 տարում, հետազոտություններ է արել ավելի քան 18 ամիս, 3 անգամ սկսել է նորից, 530 էջը դարձրել 250, փորձարկել գրքի 47 վերնագիր, տեքստը 6 անգամ վերախմբագրել 3 տարբեր խմբագիրների հետ: Մեր ժամանակների լավագույն գրողներից մեկը նոր գիրք է գրել, որը կդառնա ձեր առաջիկա տարիների ուղեցույցը: Այժմ պետք է ոչ միայն «Թքած ունենալ», այլև «Հույսը չկորցնել»:
Ինքնակատարելագործման այս ձեռնարկում հայտնի բլոգերը սովորեցնում է, որ երջանիկ լինելու համար պետք է ոչ թե անընդհատ ձևեր թափել, իբր ամեն ինչ լավ է, այլ պետք է կարողանալ նայել դժվարությունների աչքերին։ Մեզ տասնամյակներ շարունակ սովորեցրել են, որ երջանիկ և հարուստ լինելու համար պետք է ունենալ դրական մտածելակերպ։ Բայց այդ դարաշրջանն ավարտվել է։ «Թող գրողի ծոցը գնա դրականը,- ասում է Մարկ Մենսոնը: Կյանքը երբեմն դաժան է, և մենք պետք է համակերպվենք այդ մտքի հետ»։ Հեղինակը գիտական հետազոտություններով ու սև հումորի օգնությամբ բացատրում է, որ կյանքի որակը լավացնելու համար ոչ թե պետք է կիտրոնը լիմոնադ դարձնել, այլ պարզապես պետք է ուտել այն։ Մենսոնը...
Շվեդ ժամանակակից գրող և լրագրող Յունաս Յունասսոնի (ծնվ. 1961 թ.) առաջին՝ «Հարյուրամյա ծերուկը, որ բարձրացավ պատուհանին և անհետացավ » վեպը լույս է տեսել 2009 թվականին և անմիջապես դարձել բեսթսելլեր, թարգմանվել երեսունից ավելի լեզուներով: Գրքի հիման վրա նկարահանվել է կինոնկար… Աշխույժ ոճով, ինքնատիպ հումորով, թրիլերի հնարքներով գրված այս վեպում հարյուրամյա մի շվեդի կյանքի ոդիսականով ներկայացվում են քսաներորդ դարի համաշխարհային պատմության կարևոր դրվագները, որով բացահայտվում են մեծ քաղաքականության և մարդկային հարաբերությունների բազմաթիվ կողմեր: Այս վեպից կիմանաք, թե ով է ստեղծել ատոմային ռումբը և փրկել գեներալ Ֆրանկոյին, փլուզել Խորհրդային Միությունը և տեկիլա խմել ԱՄՆ նախագահի հետ, պատճառ դարձել, որ Վլադիվոստոկը դառնա փակ քաղաք,...
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի մասին թերևս ամենաարտասովոր ստեղծագործություններից մեկը ի ցույց է դնում պատերազմի արհավիրքները պարադոքսային տրամաբանությամբ, ինքնահակասող սիլոգիզմներով ու վառ, գունեղ, գրեթե շոշափելի կերպարներով: Պատերազմական անելանելիությունը և ահռելի ողբերգության մեջ ծաղկող մարդկային խարդախությունը վեպում ներկայացվում են սև հումորի և աբսուրդային իրավիճակների միջոցով: Վեպի ժամանակագրորեն կտրտված գլուխները հավելյալ լարումով պատկերում են մտացածին 256–րդ ավիաջոկատի մարտական օդաչուների կյանքը պատերազմի ժամանակ, որտեղից ողջ դուրս պրծնելու միակ տարբերակը չմահանալն է, իսկ չմահանալու համար պետք է հաջողել ողջ մնալ, ու հենց այստեղ է ծուղակը:
Չորս սիրահարված աթենացիներ մոլորվում են փերիների թագավորի կախարդված անտառում և որոշում գիշերել այնտեղ: Հրաշքներով, մոգական թուրմերով, զվարթ ու չարաճճի ոգիներով հարուստ այս ուրախ պատմությունը կարող է կախարդել ընթերցողին:
