«Նույնիսկ երբ ծիծաղում ենք» պատմվածքների ժողովածուն, որ անուն ու մեծ ճանաչում է բերել հեղինակին, տպագրվել է 1999 թվականին և մինչ օրս չորս տասնյակից ավելի վերահրատարակություններ է ունեցել։ Թարգմանվել է մի շարք լեզուներով։ Հերոսները սովորույթների և ժամանակակից կյանքի բավիղներում հայտնված և ինքնաճանաչման ձգտող կանայք են։
Գիտնական, աստղաֆիզիկոս Հայկ Հարությունյանն ու գրող, հրապարակախոս Ռուսլան Սաղաբալյանը ռուսերենով կազմել են հայ ֆանտաստիկ գրականության ներկայացուցիչների լավագույն ստեղծագործությունների այս ծավալուն հավաքածուն՝ «Ներսես Մաժանը և ուրիշներ» վերնագրով: Ներսես Մաժանը Կարեն Սիմոնյանի հայտնի «Դեղագործ Ներսես Մաժանը» վեպի հերոսն է: Համաշխարհային գրականության մեջ շատ են եղել դեղագործներ ու ալքիմիկոսներ. Մաժանը նրանց մեջ իր արժանի տեղն է զբաղեցնում: Ժողովածուում տեղ է գտել Կարեն Սիմոնյանի լավագույն պատմվածքներից մեկը, ինչպես նաև Պերճ Զեյթունցյանի «Մի նայիր հայելու մեջ» ստեղծագործությունը և յոթանասունականներին գրված նրա առակներից մեկն այն մասին, թե ինչ կլինի, եթե հանկարծ բացվեն գազանանոցների վանդակների դռներն ու գազաններին թողնեն ազատության մեջ: Այս գիրքն իսկական նվեր է գիտական...
Ամերիկացի դասական Հերման Մելվիլի «Մոբի Դիք կամ Ճերմակ կետաձուկը» վեպը (1851թ.) պատմում է այն մենամարտի մասին, որ մարդկային բնավորությունն ու կամքը մղում են ճշմարտության ու արդարության որոնումներին խանգարող ռոմանտիկական խորհրդանիշով մարմնավորված չար ուժերի դեմ:
Ամերիկահայ հայտնի գրող, հրապարակախոս և անգլերեն լեզվի ու գրականության պրոֆեսոր Փիթեր Սուրյանի «Միրի» քնարական ստեղծագործությունը նրա երիտասարդական տարիների մտորումների, վերհուշերի, զգացմունքների արտահայտումն է: Սուրյանը ներկայացնում է նույն պատմությունը երեք տարբեր տեսանկյուններից՝ երեք երիտասարդ հերոսների՝ Միրիի, Ջոշի և Լեքսիի միջոցով: Վերջիններս ուսանողներ են և գտնվում են հույզերի դրսևորման, ինքնահաստատման տարիքում: Միրին եկել է Հունաստանից իր հորեղբոր տուն, քանի որ այլևս որբ է: Լեքսին նրա հորեղբոր որդին է, որը հեռացել է տանից, իսկ Ջոշը ամերիկացի երիտասարդ է: Առաջանում է մի հետաքրքիր սիրային եռանկյունի, և յուրաքանչյուր հերոսի տեսանկյունը դիտելիս՝ ակամա համակրում ես հենց նրան: Հանձինս Միրիի հորեղբոր ընտանիքի՝ հեղինակը ներկայացնում է հույն էմիգրանտների...
«Մարդկանց երկիր» գրքում տեղ են գտել հեղինակի՝ տարիների ընթացքում գրված պատմվածքները, խոհագրությունները, հուշերը, որ այստեղ հանդես են գալիս որպես առանձին գլուխներ: Օդաչուի՝ իր կենսագրության, օդագնացության խնդիրների, թանկագին ընկերների, անապատի, օազիսի, անապատի թափառական ցեղերի կենսակերպի մասին պատմող այդ դրվագներն ամբողջացնում է ընդգրկուն խորհրդածությունը մարդկային ճակատագրի, երկրի վրա մարդու առաքելության շուրջ: Ըստ Էքզյուպերիի՝ յուրաքանչյուր մարդու ճակատագիրը բացահայտվում է միայն և միայն անվերջանալի ինքնահաղթահարման ճանապարհին: Ավարտուն պատմվածքները փոխկապակցված են ներդաշնակ, շարունակական հյուսվածքով, որ աչքի է ընկնում իր բովանդակային և կառուցվածքային ամբողջականությամբ: Տարբեր գլուխներում հանդիպում ենք նույն հարցադրումներին, նույն լեյտմոտիվներին՝ քաղքենին և հոգսերի բեռի տակ կքած մարդու կենսագրությունը, մենության զնդանն ու սիրելի ընկերը, որ...
«Ղեբուբան կամ արքայի գործակալը» վեպը պատմում է Եդեսիայի առաջին քրիստոնյա արքա Աբգարի և Հայաստանում Արշակունյաց գահատոհմի հիմնադիր Տրդատ Ա-ի պատմական բուռն ժամանակաշրջանի մասին, թե ինչպես Հայոց աշխարհը կարողացավ անձնվեր հայրենասերների շնորհիվ անկախանալ Հռոմից: Վեպն առանձնանում է հետաքրքիր, ուրույն պատումով, դեպքերի հետաքրքիր զարգացմամբ, ինչը կլանում է ընթերցողին: Պատմավեպի գլխավոր հերոսներից մեկը՝ Ղեբուբան, սովորական բուժակից աճում, դառնում է թագավորի գաղտնի գործակալության նախարար՝ մեծ ներդրում ունենալով երկրում դավադրությունների բացահայտման գործում:
Ժողովածուի հիմնական թեման պատերազմի երեխաների պատանեկության շրջանի դժվար կյանքն է: Սակայն հեղինակը կարողանում է ընթերցողին փարատել լավատեսությամբ, բարությամբ, գեղեցիկի զգացողությամբ ու սիրով: Պատմվածքների հիմքում իրական դեպքեր ու դեմքեր են, իրական պատմություններ հեղինակի ու նրա հարազատների կյանքից, դպրոցական տարիների արկածներից, հանդիպած հետաքրքիր մարդկանց կյանքի էջերից, հետպատերազմյան շրջանի ծանր կացության մանրամասներ, որոնք, սակայն, լուսավոր, դաստիարակչական նշանակություն ունեն նաև այսօրվա սերնդի համար. արդիական են և ուսուցողական:
Նելլի Շահնազարյանի՝ ընթերցողի դատին ներկայացվող վիպակը հարմար է գալիս ավետարանական «Հոգին է կենդանարար. մարմինը ոչ մի բան չի կարող անել» (Հովհաննես, Զ, 64) մտքին և այստեղից է ստացել իր անվանումը: «Լույս դառնա հոգին», – ասում ենք: Ուրեմն, «Մի բուռ լույսը» նույն «Հոգին է կենդանարար…»: Մարդկային դժվար ճակատագրի բացահայտում է վիպակը՝ իր կառուցվածքային յուրահատկություններով:
«Հեղափոխական դար» ընդհանուր վերնագիրն ունեցող գրքում ամփոփված են «Վերջին դարը», «Ողջերն ու մեռածները», «Վասակ և Վարդան», «Մեծ քննությունը» դրամաները և «Հեղափոխական դար» վեպը: «Վերջին դարը» դրամայի հերոսները սպասվող էկոլոգիական աղետի վերաբերյալ իրենց մտորումներով մարդկությանը սթափության կոչ են անում: «Ողջերն ու մեռածները» դրամայում արծարծվում է ցեղասպանության և հայ ժողովրդի հերոսական պայքարի թեմաները: «Վասակ և Վարդան» դրաման 5-րդ դարի պատմական իրադարձությունների մասին է, որում հեղինակը փորձում է բացահայտել Վարդանի և Վասակի հակասական կերպարները: Ստեղծագործությունը քրիստոնեության և դիվանագիտության շուրջ բանավեճով հյուսված դրամատիկական պատում է: «Մեծ քննությունը» այս դրամայի մի փոքրիկ դրվագն է, ուր ներկայացված է չարի ու բարու պայքարը: «Մեծ քննությունը» կապող օղակ...
«Հավերժական պտույտ» բազմաժանր ժողովածուն առանձնանում է խիտ պատումով, ուր հերոսները գործում են զգայական-պատրանքային դաշտում, ուր երևակայականի մեջ գոյանում է մի նոր իրականություն՝ կյանքի մութ կողմերը բացահայտելով:
«Հայոց Գայլը» պատմավեպն օժտված է հետաքրքիր ու խիտ պատումով։ Այն արիների դեմ Վահանի առաջնորդած ազատագրական պայքարի մասին է, որը պսակվում է հայերի փառահեղ հաղթանակով։ Վեպի կերպարները ապրում են զգայական-հերոսական հարթությունում, որտեղ գլխավոր հերոսն առանձանում է իր ազգանվեր և պետականամետ գործունեությամբ։ Մի կողմից սպարապետը բացահայտ մարտահրավեր է նետում հզոր Պարսկաստանին, մյուս կողմից փորձում է դիմագրավել Բյուզանդիայի սարդահյուս խարդավանքներին։ «Սև-ճերմակի» աննախադեպ հակամարտությունն ի վերջո ավարտվում է «սպիտակի» հաղթանակով, և Արևելյան Հայաստանը հռչակվում է անկախ մարզպանութուն։
«Էդիթ Պրինտ» հրատարակչությունը «Համաշխարհային գրականություն» մատենաշարով հրատարակել է անգլիացի նշանավոր գրող Ջեկ Լոնդոնի «Մեծ տան փոքրիկ տիրուհին» վեպը: Այն Ջեկ Լոնդոնի ամենաբանաստեղծական վեպն է և ամենագեղեցիկ ստեղծագործություններից մեկը: Լույս է տեսել հեղինակի կյանքի վերջին տարում: Վեպը արտասովոր մի կնոջ պատմություն է: Հերոսուհին գեղեցիկ է, համարձակ, ունի զարմանալիորեն անարատ հոգի, երազել է մեծ սիրո մասին ու դարձել իր սիրո գերին: Երբ նա հասկանում է, որ ամուսնու հանդեպ ունեցած իր մեծ սերը նվազում է, փորձում է ամեն կերպ պահպանել այն, վերականգնել խամրող ու կույր երբեմնի բուռն սերը: Բայց երբ գլխապտույտ առաջացնող հրաշքներով և զվարճություններով լի առանձնատանը հայտնվում է ամուսնու լավագույն ընկերը, անսպասելիորեն...
«Համաշխարհային գրականություն» մատենաշարի շրջանակներում «Էդիթ Պրինտ» հրատարակչությունում լույս է տեսել ռուս հանճարեղ գրող Մ. Լերմոնտովի ստեղծագործությունները: Գրքում զետեղված են հեղինակի հեղափոխական ռոմանտիզմի փայլուն նմուշներ «Մծիրի» և «Դևը» պոեմները, «Դիմակահանդես» չափածո դրաման և «Մեր ժամանակի հերոսը» ռեալիստական վեպը: Լերմոնտովի հերոսները իրականության դեմ ընդվզող, ողբերգական, տառապող ու շրջապատին տառապանք պատճառող կերպարներ են: Գրքում տեղ գտած այս ստեղծագործությունները համաշխարհային գրականության նվաճումների շարքին են դասվում:
«Համաշխարհային գրականություն» մատենաշարով հրատարակված հերթական գիրքն ընդգրկում է Մ. Գորկու մի շարք ստեղծագործություններ, որոնք ներառված են հանրակրթական դպրոցի և բուհերի ուսումնական և ուսումնաօժանդակ ծրագրերում: Գորկին առաջին անգամ հայ մշակույթին ծանոթացել է 1890-ական թթ.: Ռուս-հայ գրական կապերի պատմության մեջ նշանակալի իրադարձություն եղավ Գորկու նախաձեռնությամբ ու խմբագրությամբ 1916-ի գարնանը լույս տեսած «Հայ գրականության ժողովածու»-ն: Հայտնի է նրա նամակագրությունը Շիրվանզադեի, Վահան Տերյանի և ուրիշների հետ: Մահից մի փոքր առաջ մասնակցել է «Հայաստանի պոեզիայի անթոլոգիա»-ի խմբագրման աշխատանքներին: Գորկու ստեղծագործությունները թարգմանել են Հովհաննես Թումանյանը, Հակոբ Հակոբյանը, Ավետիք Իսահակյանը, Եղիշե Չարենցը, Մովսես Արազին և ուրիշներ: Հայ բեմում բազմիցս ներկայացվել են նրա պիեսները
«Համաշխարհային գրականություն» մատենաշարի հերթական գիրքն ընդգրկում է Իվան Տուրգենևի «Հայրեր և զավակներ» վեպը: Վեպում մարդկային սիրո տարբեր դրսևորումներն են արտահայտված` սերը դեպի ծնողը, սերը դեպի քույրը, ընկերը, շրջապատի մարդիկ։
«Համաշխարհային գրականություն» մատենաշարով լույս են տեսնում ռուս հանճարեղ գրող Ա. Չեխովի ստեղծագործությունները: Գրքում զետեղված են մեծ գրողի մի շարք պատմվածքներ, ինչպես նաև «Երեք քույր» դրաման: Ռուսաստանի հայաբնակ վայրերում Չեխովն առնչվել է հայերի հետ, ծանոթացել նրանց սովորույթներին, տպավորությունները գրել ճամփորդական նոթերում ու նամակներում: Նրա «Գեղեցկուհիներ» պատմվածքը (1889թ), որն ընդգրկված է այս գրքում, մի հայ ընտանիքի պատմություն է:
«Համաշխարհային գրականություն» մատենաշարի սույն հատորում կրկին անդրադարձել ենք ռուս մեծ գրող Ալեքսանդր Պուշկինի ստեղծագործություններին: Պուշկինի ստեղծագործությունն ընդգրկում է ռուս ժողովրդի կյանքի, պատմության և հերոսական պայքարի կարևորագույն կողմերը: Նա շատ հանճարեղ գործեր է ստեղծել հայրենական պատմությունից վերցված թեմաների հիման վրա: Դրանցից են նաև այս գրքում զետեղված «Կովկասի գերին» պոեմը, «Կապիտանի աղջիկ» վեպը: Գրքում տեղ են գտել նաև Պուշկինի հեքիաթներից երկուսը՝ «Հեքիաթ ձկնորսի և ձկան մասին» և «Հեքիաթ Սալթան թագավորի մասին»: Պուշկինի ստեղծագործություններն իրենց համամարդկային նշանակությամբ դարեր ի վեր եղել և մնում են աճող սերնդին կրթող հիանալի երկեր:
«Համաշխարհային գրականություն» մատենաշարի սույն հատորում անդրադարձել ենք ռուս մեծ գրող Ալեքսանդր Պուշկինի ստեղծագործություններին: Գրքում ընդգրկված է «Եվգենի Օնեգին» վիպակը, նաև Պուշկինի բանաստեղծություններից ընտրովի նմուշներ: «Եվգենի Օնեգին» չափածո վեպը ռուս իրականության ու հասարակաության բնորոշ պատկերն է: Վեպում պատկերված է պատմական կոնկրետ ժամանակաշրջան՝ ռուսական կյանքի պատկերը XIX դարի 10-ական թվականներից մինչև 20-ականների առաջին կեսը: Իրական են ներկայացված գավառական ազնվականության կյանքն ու բարքերը:
«Հաղթական կամարը» գերմանացի գրող Էրիխ Մարիա Ռեմարկի աշխարհահռչակ վեպերից է: Այն Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակաշրջանի դասական գործերից է, որն առաջին անգամ տպագրվել է Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում 1945 թվականին։ 1939 թվականն է: Չնայած գերմանացի բժիշկ և Փարիզում ապրող գաղթական Ռավիկին օրենքով արգելված է վիրաբուժությամբ զբաղվել, նա երկու տարի շարունակ բուժում է քաղաքի ամենահեղինակավոր քաղաքացիներին երկու ոչ այնքան հմուտ ֆրանսիացի բժիշկների օգնությամբ: Նա շարունակ հետապնդվում է նացիստների կողմից և սիրո հնարավորության ոչ մի հույս անգամ չունի, սակայն կյանքը զարմանալի շրջադարձներ ունի ռոմանտիկների համար անգամ ամենից անբարենպաստ ժամանակներում:
Համատարած կարոտ և թախիծ: Հենց այսպես կարելի է բնորոշել Դավիթ Սամվելյանի նոր գիրքը: Գրքի էջերը ողողված են մի անբացատրելի կարոտով: Դա կարոտ է դեպի մարդը և թախիծ, որը լուսավոր է ու տանում է քեզ իր հետևից: Այդ նույն տխրության ու լուսավոր թախծի մեջ էլ ապրում են նրա հերոսները, որոնք կյանքի լուսանցքում հայտնված պատմություններ կարծես լինեն, բայց հենց նրանք են, որ ամբողջացնում են մեր քաղաքի նկարագիրը, ամբողջացնում են մեր կյանքն առհասարակ: Այդ հերոսները ճակատագրեր են, որոնք չեն հաշտվում, ըմբոստանում են, պայքարում ռոբոտ դարձած այս աշխարհի և նրա կանոնների դեմ: Նրանք հաղթում են, հաղթում, բայց իրենց ձևով… Եվ ի՞նչ են քաղաքները,...
1912թ. լույս տեսած «Կորուսյալ աշխարհ» գիտաֆանտաստիկ վեպը պրոֆեսոր Չելենջերի արկածների մասին պատմող մի քանի գրքերից առաջինն է: Իրադարձությունները տեղի են ունենում Հարավային Ամերիկայում՝ Ամազոնի խորհրդավոր ջունգլիներում, որոնք իրենց մեջ թաքցնում են մի անհայտ ու զարմանահրաշ աշխարհ: Արշավախմբի անհավանական արկածները համեմված են կոլորիտային կերպարներով և անգլիական նուրբ ու հեգնական հումորով:
«Կոմս Մոնտե-Քրիստո» վեպն արկածային ժանրի լավագույն ստեղծագործություններից է՝ գրված 1844-1845 թթ.: Հեղինակը գրքի սյուժեն ու գլխավոր հերոսի անունը մտահղացել է Միջերկրական ծովով շրջագայելիս, երբ տեսել է Մոնտեքրիստո կղզին ու լսել այնտեղ թաքնված բազմաթիվ գանձերի մասին: Վեպի սկզբում հանդիպում ենք մի սովորական երիտասարդի, որը «Փարավոն» նավի նավապետի օգնականն էր, ուներ սիրելի աղջիկ՝ Մերսեդես անունով, և ապրում էր տասնութ-քսան տարեկան բոլոր երիտասարդներին բնորոշ նպատակներով ու երազանքներով: Դեռ վաղ տարիքից վտանգի դեմ պայքարելու սովոր Դանտեսը ոչ մի կերպ չի կարողանում պայքարել աշխարհում գոյություն ունեցող անարդարության դեմ ու «ընկերների» կազմակերպած դավադրության հետևանքով հայտնվում է Իֆ ամրոց-բանտում, որտեղից ելք կարող էր լինել միայն հրաշքի դեպքում:...
