Ամերիկացի ականավոր գրող Ռեյ Բրեդբըրիի ամենաճանաչված գործերից մեկը՝ «Խատուտիկի գինին» (1957), կարոտաբաղձությամբ դրոշմված ինքնակենսագրական բնույթի վեպ է, որը հեղինակի բնորոշմամբ նրա պատանեկան տարիների «խատուտիկների բերքահավաքն է», ըստ այդմ էլ՝ «ինչպես կյանքի, այնպես էլ մահվան, ինչպես լույսի, այնպես էլ խավարի, ինչպես պատանության, այնպես էլ լիակատար ահի ներբողումը»: Խատուտիկի գինին գրքում, որը մի հիշարժամն ամռան հուզաթրթիռ ժամանակագրությունն է, հենց «ամռան համն» է լեզվին, ամառը՝ ինքնին՝ «բռնած ու խցանած»: բացելով «հիշողության մառանները»՝ Բրեդբըրին մեծ գրողին վայել վարպետությամբ իր պատմությունները շաղախում է խենթ ռոմանտիզմի, նրբին բանաստեղծականության ու անմոռանալի հումորի վառվռուն ցոլքերով, որոնք «Խատուտիկի գինին» դարձնում են ամեն տարիքի և կարգի ընթերցողին սրտամոտ հազվագյուտ գիրք:
Թուրք հայտնի գրող Ահմեդ Համդի Տանպընարի վեպն է: Ստեղծագործությունը թարգմանվել է աշխարհի մի շարք լեզուներով, այդ թվում նաև հայերեն: Վեպի իրադարձությունները տեղի են ունենում Ստամբուլում: Վեպը բաղկացած է 4 մասերից՝ «Իհսան», «Նուրան», «Սուաթ», «Մյումթազ», որոնցից յուրաքանչյուրը անվանվել է ի պատիվ հերոսներից մեկի[1]: Բոլոր իրադարձությունները, որոնք նկարագրվում են գրքում, տեղի են ունենում 1939 թվականի օգոստոսի 31-ին՝ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի նախաշեմին: Գրքում ներկայացված են նաև օրվան նախորդած իրադարձությունները և հերոսների հիշողությունները: Վեպի գլխավոր հերոսը համալսարանի դասախոս Մյումթազն է, ով 27-28 տարեկան է։ Մյումթազի հայրը սպանվել էր հույների կողմից՝ Հույն-թուրքական պատերազմի։ Վերջիններս այրել էին Մյումթազի հայրական տունը, որտեղ նա ապրում էր ծնողների հետ։...
Ուկրաինացի երիտասարդ գրողի այս գրքում զետեղված երեք վիպակները՝ հասնում են մի կետի, որից անդին դիմագծերով անվերջությանը նմանվող դատարկությունն է: Այն, ինչ արարչագործվել է, ապագա չունի: Եվ եթե փորձում ես մտնել դրա մեջ՝ պատմությունը ավարտվում է: Այնուհանդերձ, վերադարձի հնարավորությունից պետք է օգտվել: Այս գիրքը գալիս է մեզ պատմելու հենց այդ վերադարձի առասպելը:
Պաուլու Կոելյուի «Լրտեսը» վեպը իրական փաստերի հիման վրա գրված խորհրդավոր մի պատմություն է, որում զուգակցվում են մի կողմից՝ առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիների տարբեր իրադարձությունները՝ քաղաքական շահերի անխուսափելի բախումներով, մյուս կողմից՝ հանրահայտ պարուհու հուզիչ կենսագրությունն ու չհասկացված անհատականության ողբերգությունը:
«Թունելը» վեպում Էռնեստո Սաբատոն իր հերոսի՝ նկարիչ Կաստելի գիտակցության միջոցով ապացուցում է, որ հույսը, որպես այդպիսին, գոյություն չունի, և որ մարդկային գիտակցությունը երբեք չի կարող հասնել անվերապահ կամ բացարձակ սիրո:
Վեպում պատմվում է Զազի անունով 12-ամյա ֆրանսիացի աղջնակի մասին, որն առաջին անգամ եկել է Փարիզ և նպատակ ունի իրականացնել իր երազանքը՝ սեփական աչքերով տեսնել մետրոն: Նա ինքնակորույս տեղաշարժվում է ամբողջ Փարիզով՝ ամեն անգամ հայտնվելով ծիծաղելի իրադարձությունների կենտրոնում:
Ավստրիացի հանրահայտ գրող Պետեր Հանդկեի այս ժողովածուն ներառում է նրա արձակ լավագույն ստեղծագործությունները, որոնց մեծագույն մասը հայերեն է թարգմանվում առաջին անգամ:
«Աքրայում գտնված ձեռագիրը» Պաուլու Կոելյուի՝ արդեն ճանաչելի գրողական ձեռագրի ու ոճամտածողության հերթին ուշագրավ դրսևորումն է, որտեղ հեղինակը կրկին շեշտը դնում է հավերժական արժեքների քարոզման ու գեղեցիկ մեկնաբանության վրա՝ մարդու մեջ դրանք պահպանված տեսնելու ցանկությամբ:
Պաուլու Կոելյուի նոր՝ «Անհավատարմություն» վեպը նույնպես արդեն հասցրել է դառնալ համաշխարհային բեսթսելլեր: Կրկին շեշտը դնելով գրավիչ սյուժեի ու տպավորվող ձևակերպումների վրա՝ Կոելյուն այս անգամ փորձում է կնոջ անունից ու կնոջ հոգեբանությամբ վերլուծել իրերն ու երևույթները:
«Այնքան սպիտակ սիրտը» (1992) վեպը թարգմանվել է տասնյակ լեզուներով: Մասնագիտությամբ թարգմանիչ նորապսակ Խուան Ռանսը կնոջ հետ մեկնում է ամուսնական ճանապարհորդության: Լա Հավանայի պատշգամբից դուրս նայելիս նկատում է փողոցում սպասող անծանոթուհուն և , ինքն էլ չցանկանալով, ունկնդիրը դառնում է խոսակցության: Այդ պահից ի վեր այլևս անհնար է ազատվել տհաճության «զգացումից», որն ուղեկցելու է ամուսնական կյանքի ամբողջ ընթացքում: Իսկ գուցե այդ «տհաճությունը» գալիս է վաղ անցյալից, ո՞վ գիտի: «Այնքան սպիտակ սիրտը» վեպը գաղտնիքների, դրանց հնարավոր վտանգավորության, ամուսնության, սպանությունների, կասկածի, խոսելու և լռելու մասին է , սպիտակ սրտերի մասին, որոնք կամաց-կամաց ներկվում են՝ դառնալով այնպիսին, ինչպիսին երբեք չէին ցանկանա լինել:
Վրացական արդի գրականության լավագույն ներկայացուցիչներից մեկի՝ Իրակլի Սամսոնաձեի այս վեպը հետսովետական այսպես կոչված՝ անցումային արիների դժվարին ժամանակաշրջանն է վկայագրում: Բարոյահոգեբանական և արժեհամակարգային աղճատված իրականության մեջ Սամսոնաձեն մարդ, քաղաքացի, մտավորական մնալու դժվարին, բարձր առաքելության խնդիրն է դնում:
«Ալքմիկոսը» բրազիլացի գրող Պաուլու Կոելյուի լավագույն ստեղծագործություններից է: Վիպակը երազանք ունենալու և այն իրականացնելու հաստատակամության պատմություն է՝ զուգորդված սիրո, բարության, անհատականության պահպանման մոտիվներով, նոր երկիր ու նոր մշակույթ ճանաչելու հնարավորությամբ:
Ռոբերտ Վալզերի «Զբոսանք» կենսապատումը աշխարհի սիրով լցված կենսահաստատ զգացողության մասին է, բայց նաև մարդկային կյանքի ուղու, բնության տոնահանդեսի փառաբանության, որ հակասության մեջ է նյութական գոյության սուղ պայմանների հետ: Ամենուր գրողին համակած և ընթերցողին վարակող մեծազոր, խանդավառ ու լավատեսական հույսը, որ ցավեցնող ու բուժիչ հումորի չափաբաժիններով լուսաճառագում է մարդկային ինքնագիտակցության խորշերում, համեմված է հոգեբանական մանրումեծ գյուտերի, տիեզերական մերձակցության և ստեղծագործական շնորհի հայտնութենական դրսևորումներով:
Գիրքը նվիրվում է Օլգա Թումանյանին՝ Հովհաննես Թումանյանի տիկնոջը: Նրա՝ մեկ դար տևած կյանքը ներառում է ամեն ինչ՝ մեծագույն սիրուց մինչև դժվարագույն կորուստներ ու զրկանքներ: Այս զարմանալիորեն ուժեղ կինը ոչ միայն տան օջախի պահապանն էր և տասը երեխաների մայր, այլև բանաստեղծի մուսան էր, որը խնամում էր նրան և նրա արվեստի, ստեղծագործության համար ստեղծում բոլոր պայմանները: Հենց նա պահպանեց Թումանյանի ձեռագրերն ու արխիվը, ինչպես նաև նրա թանկարժեք գրադարանն ու աշխատասենյակը, որն անվերադարձելիորեն նվիրվեց հայ ժողովրդին: Երևանում բանաստեղծին նվիրված թանգարանի բացման գաղափարը ևս նրանն է: Գրքում տեղ են գտել Օլգա Թումանյանի հուշերը, նրա կյանքի պատմությունը, ընտանեկան լուսանկարները, նրա նամակները հարազատներին, թոռների և ծոռների հիշողությունները:...
Հովհաննես Թումանյանի պոեմներն առաջին անգամ ամբողջությամբ լույս են տեսնում առանձին գրքով: Արտատպվել են Թումանյանի «Երկերի լիակատար ժողովածուի» ակադեմիական 2-րդ հրատարակությունից [«Մարոն», «Լոռեցի Սաքոն», «Ալեք», «Մեհրի», «Մերժված օրենք», «Հառաչանք», (Հատվածներ), «Անուշ», «Դեպի անհունը», «Սասունցի Դավիթը», «Սասունցի Դավիթը» (Բ մասը), «Թմբկաբերդի առումը», «Հին կռիվը», « Հազարան բըլբուլ»]: Թումանյանի պոեմները հայ գրականության չխամրող արժեքներից են: Տպագրվել է «Լոռվա ձոր» հայրենակցական միության և «Էդիթ Պրինտ» հրատարակչության հովանավորությամբ:
Հովհաննես Թումանյանի պատմվածքները, բալլադներն ու պոեմներն առաջին անգամ ամբողջությամբ լույս են տեսնում առանձին գրքերով: Գրքերը զետեղված են գեղեցիկ և կոմպակտ տուփի մեջ:
«Ընտրանին» պատրաստվել է հայ գրականության դասական Հովհաննես Թումանյանի ծննդյան 150-ամյակի առթիվ: Այս հրատարակության նպատակն է ներկայացնել մեծ գրողի ստեղծագործության բոլոր եզրերը, ինչպես նաև՝ հարուստ գեղարվեստական ներկապնակի բոլոր գույները: Գրքում տեղ են գտել բանաստեղծություններ, քառյակներ, պոեմներ, բալլադներ, լեգենդներ, պատմվածքներ, հեքիաթներ, թարգմանություններ, փոխադրություններ, հոդվածներ, ելույթներ, հատվածներ նամակներից: «Ընտրանին» կօգնի ամենապահանջկոտ ընթերցողին՝ իսկական գրականության գնահատողին, գտնել այն, ինչ մոտ է իր մտքին ու սրտին:
«Ընտրանին» պատրաստվել է հայ գրականության դասական Հովհաննես Թումանյանի ծննդյան 150-ամյակի առթիվ: Այս հրատարակության նպատակն է ներկայացնել մեծ գրողի ստեղծագործության բոլոր եզրերը, ինչպես նաև՝ հարուստ գեղարվեստական ներկապնակի բոլոր գույները: Գրքում տեղ են գտել բանաստեղծություններ, քառյակներ, պոեմներ, բալլադներ, լեգենդներ, պատմվածքներ, հեքիաթներ, թարգմանություններ, փոխադրություններ, հոդվածներ, ելույթներ, հատվածներ նամակներից: «Ընտրանին» կօգնի ամենապահանջկոտ ընթերցողին՝ իսկական գրականության գնահատողին, գտնել այն, ինչ մոտ է իր մտքին ու սրտին:
Գիրքն ընդգրկում է բանաստեղծի քնարերգության և ասույթների ընտրանին: Այստեղ ներկայացված են նաև Թումանյանի մասին ասույթներ և նրան ձոնված բանաստեղծություններ: Ժողովածուն նվիրված է Թումանյանի ծննդյան 150-ամյակին և նախատեսված է ընթերցողական լայն շրջանակների համար:
Գիրքը ներկայացնում է կնոջ դերի մասին թումանյանական ընկալումները պոետի գրական և գեղարվեստական ժառանգության մեջ։ Առաջին անգամ արծարծվում է Թումանյանի և կյանքի տարբեր խաչմերուկներում նրան հանդիպած, նրանով հիացած, նրա ընկերակցությանն ու բարեկամությանը, սիրուն ու ջերմությանը, հաճախ եղբայրական ու հայրական հոգածությանն արժանացած՝ նրան շրջապատող հայ և այլազգի կանանց առնչակցությունը։ Առանձնացվում են հատկապես բանաստեղծին ոգեշնչած մուսայաստեղծ կանանց, մասնավորապես՝ Վարյա Խանդամիրյանի և իշխանուհի Մարիամ Թումանյանի հետ մտերմության քնարական պատմությունները։ Աշխատությունն օգտակար է հոգեբանների, գրականության պատմաբանների և ընթերցողների լայն շրջանի համար։
Գիրքը ընդգրկում է Ամենայն հայոց բանաստեղծի այն հոդվածները, նամակները, ելույթները, որոնք նվիրված են մշակույթի, գրականության, պատմության, լեզվի հիմնախնդիրներին: Գիրքն առաջին անգամ հրատարակվել է 80 տարի առաջ (1939թ.), որը կազմել, ծանոթագրել և խմբագրել է բանաստեղծի դուստրը՝ Նվարդ Թումանյանը: Ներկայացվող հրատարակությունը լրացված է հոդվածներով, այլ նյութերով, որոնք տեղ չեն գտել նախորդ հրատարակությունում: Այս լրացումը «Հավելվածի» տեսքով իրագործել է բանաստեղծի թոռնուհի, բանասիրական գիտությունների դոկտոր Իրմա Սաֆրազբեկյանը: Գիրքը նախատեսված է ընթերցողական լայն շրջանակների համար:
Գիրքն առաջին անգամ հրատարակվել է Հովհաննես Թումանյանի ծննդյան 100-ամյակի առթիվ (ՀԽՍԽ ԳԱ հրատարակչություն, 1969): «Թումանյանը ժամանակիցների հուշերում» հուշագրության գաղափարը ծնվել է 1935-ին՝ բանաստեղծի «Երկերի լիակատար ժողովածուի» նախապատրաստական աշխատանքներն սկսելիս: Սակայն 30-ական թթ. Ժողովածուի տպագրությունն ընդհատվել է: 1966-ին Թումանյանի ծննդյան 100-ամյակի միջոցառումների ծրագրում ներառել են նաև այս աշխատության հրատարակությունը, Նվարդ Թումանյանի հավաքած հուշերին ավելացվել են հետագա տարիներին գրված և մասամբ մամուլում հրապարակվածները:
Գիրքը նվիրված է Հովհաննես Թումանյանի կյանքին և ստեղծագործությանը և ունի հետևյալ բաժինները. «Թումանյանի ընտանեկան աշխարհը», «Հայրենագիտական համանվագներ», «Զվարճախոս ու զարմանահրաշ մեր Թումանյանը», «Թումանյանի հետ»՝ նպատակ ունենալով բացահայտել ոչ միայն մեծ բանաստեղծին, այլև մարդ-անհատականությանը: Այս ամենից ելնելով՝ գրքում տեղ է տրվել ինքնատիպ և հետաքրքիր փաստերի, իրողությունների և դիպվածների: Գիրքը նախատեսված է ընթերցողական լայն շրջանակների համար: Տասնամյակներ շարունակ թումանյանական աշխարհում հեղինակի պրպտումներն արտացոլվել էին նրա երեք աշխատությունների մեջ: «Թումանյանական հանրագիտակը» հեղինակի երկերից չորրորդն է, որն ասես նրա թումանյանական բոլոր ուսումնասիրությունների ընտրանին է: Ցավոք, այն հեղինակի կարապի երգը եղավ ազգային մեծագույն հանճարի՝ Հովհաննես Թումանյանի 150-ամյակին:
